Een beleg of belegering is een langdurige militaire blokkade en aanval op een stad of fort. Een belegering begint met de berenning, en heeft door middel van uitputtingsoorlogsvoering het doel om tot de verovering van een vesting of stad te komen. Een beleg begint doorgaans wanneer een aanvaller een verdedigde plaats wil innemen die weigert zich en niet eenvoudig met een kan worden ingenomen. Een beleg betekent typisch de omsingeling van de stad, het afsnijden van de bevoorrading ervan, (bombardement) en ondermijning van de (verdedigingswerken) en de inzet van (belegeringswapens). Een belegering kon voor de ontdekking van het buskruit soms wel maandenlang duren, aangezien de belegerde steden regelmatig een flinke voedselvoorraad bezaten.
Een beleg heeft drie mogelijke uitkomsten:
- De verdedigers weerstaan de aanvallers zonder hulp van buitenaf, in welk geval de positie heeft "standgehouden".
- Als de verdedigers winnen met hulp van buitenaf dan heet het "(ontzet)".
- Als de aanvallers winnen dan is de verdedigde plaats "gevallen". Dit kan geschieden door de verdedigers te overmeesteren en eventueel vernietigen, maar ook door onderhandelingen en overgave van de laatsten, al dan niet voorwaardelijk.
Geschiedenis
In het 4e millennium v.Chr. hadden verschillende steden van de (Indusbeschaving) al stadsmuren. Vanaf die tijd zullen er waarschijnlijk belegeringen hebben plaatsgevonden. De gebruikelijkste vorm van belegering was de volledige isolatie van de stad of vesting, waarna men wachtte totdat de tegenstander zich door voedselgebrek of uitbraak van ziekten overgaf. Een (circumvallatielinie), een volledige dubbele omsluiting van een belegerde stad die voornamelijk bekend is van het (beleg van Alesia) in 52 v.Chr. door Julius Caesar, werd al toegepast in 429 v.Chr. tijdens de (Peloponnesische Oorlog), toen de (Spartanen) de Griekse stad (Plataeae) belegerden, die zich na een tweejarige belegering moest overgeven. Regelmatig kon een versterking ook door verraad worden ingenomen.
Offensieve belegeringen bestonden in de vroegste tijden voornamelijk uit massale bestormingen met (touwen) en (stormladders). Op Egyptische afbeeldingen in het (Ramesseum) van het in 1269 v.Chr. zijn belegeraars met ladders te zien. (Belegeringswapens) deden pas in het begin van het 1e millennium v.Chr. hun intrede. In de 9e eeuw v.Chr. werden in het (Nieuw-Assyrische Rijk) reeds (stormrammen) en (belegeringstorens) gebruikt, zoals is te zien op (reliëfs) uit die periode in het paleis van (Assurnasirpal II) in (Kalhu). Belegerings(katapulten) werden vanaf circa 400 v.Chr. gebruikt en in het midden van de 4e eeuw v.Chr. verscheen de (helepolis), een gigantische belegeringstoren met tientallen ingebouwde katapulten. In de 3e eeuw v.Chr. werd de (sambuca) uitgevonden, een op twee of meerdere schepen bevestigde valbrug of belegeringstoren om aan zee grenzende stadsmuren in te nemen. Een andere belegeringsmethode was het ondermijnen van muren door het graven van tunnels.
Tot diep in de middeleeuwen werden bovenstaande methodes gebruikt. In de 12e eeuw verschenen zware (slingerarmkatapulten) als de (mangonel) en (trebuchet), die stenen van honderden kilogrammen konden wegslingeren en muren konden verbrijzelen en met de komst van het (kanon) in de 14e eeuw konden muren nog makkelijker worden neergehaald. De bouw van vestingen met aarden omwallingen, (bastions), (ravelijnen) en (grachten) in de 15e eeuw zorgden ervoor dat kanonnen minder effectief werden, waarop de aanvaller weer de toevlucht nam tot (bombardementen) en isolatie.
Beroemde en beruchte belegeringen
- 1189-1180 v.Chr. · (Troje), de 10 jaar durende belegering van Troje door de Grieken, gedeeltelijk beschreven in Homerus' Ilias
- 586 tot 573 v.Chr. · (Tyrus) wordt gedurende 13 jaar vergeefs belegerd door de (Babylonische) koning (Nebukadnezar II)
- 332 v.Chr. · (Beleg van Tyrus), tot op dat moment een eiland, werd door (Alexander de Grote) met het vasteland verbonden en ingenomen
- 214-212 v.Chr. · (Beleg van Syracuse), waarbij Archimedes het (Leger van de Romeinse Republiek) door een aantal vernuftige wapens jarenlang op afstand hield
- 149-146 v.Chr. · Belegering en val van Carthago tijdens de (Derde Punische Oorlog).
- 134-133 v.Chr. · Beleg van Numantia tijdens de Keltiberische oorlogen in het latere (Hispania Tarraconensis)
- 52 v.Chr. · (Alesia), Caesar verslaat (Vercingetorix) met gebruikmaking van een zelden vertoonde dubbele omwalling ((circumvallatielinie)). Zie (Beleg van Alesia).
- 51 v.Chr. · Beleg van het oppidum Uxellodunum door Julius Caesar tijdens de (Gallische Oorlog).
- 1189-1191 · (Beleg van Akko (1189-1191)) Beleg en inname van Akko door de kruisvaarders tijdens de Derde Kruistocht
- 1203 · De Franse koning (Filips Augustus) neemt de Normandische burcht (Château Gaillard) in, die gebouwd werd door (Richard Leeuwenhart)
- 1453 · (Beleg en val van Constantinopel (1453)), door de Ottomanen
- 1517 · (Tweede Beleg van Medemblik) door de (Arumer Zwarte Hoop) geleid (Pier Gerlofs Donia) en (Wijerd Jelckama)
- (Tachtigjarige oorlog)
- 1573 · (Beleg van Haarlem (1572-1573)) beleg door de Spanjaarden en inname van Haarlem
- 1573 · (Alkmaars Ontzet) door de (opstandelingen), na belegering door de Spanjaarden
- 1574 · (Leidens Ontzet) door de opstandelingen, na belegering door de Spanjaarden
- 1585 · (Val van Antwerpen) in handen van (Alexander Farnese), hertog van Parma
- 1593 · Beleg en verovering van Geertruidenberg door Prins Maurits
- 1601-1604 · Beleg van Oostende en verovering door Ambrogio Spinola, bevelhebber van de Zuidelijke Nederlanden
- 1624-1625 · (Beleg van Breda) en verovering door Ambrogio Spinola, bevelhebber van de Zuidelijke Nederlanden
- 1627 · (Beleg van Groenlo) door Frederik Hendrik en inname
- 1629 · (Beleg van 's-Hertogenbosch) en verovering, door Frederik Hendrik
- 1632 · (Beleg van Maastricht) en verovering, door Frederik Hendrik
- 1657 . in een burgeroorlog tussen Zwolle en (Deventer)
- 1836 · (Slag om de Alamo), in Texas een begrip: "Remember the Alamo!"
- 1859 · (Beleg van Gia Định), verovering van de stad en begin van de kolonisatie van (Cochin-China) door het Tweede Franse Keizerrijk
- 1941-1944 · (Beleg van Leningrad) dat 29 maanden standhoudt tegen de Duitsers en Finnen.
Zie ook
- (Ontzet)
- (Lijst van gevechten in de Tachtigjarige Oorlog)