Plantenmorfologie of fytomorfologie is de studie van de vormen zoals de organen bij planten De plantenmorfologie bestudeert de bouw van organen en de afgeleiden daarvan wortel stengel en blad en van de orgaanstelsels zoals bloemen vruchten vertakking bladstand knopligging In wijdere zin omvat het ook de histologie de anatomie en de cytologie van planten Bij beschrijvend morfologisch onderzoek wordt getracht een type te ontdekken of een gemeenschappelijk bouwplan voor de soorten op te stellen Zo kan dus een samenvatting gegeven worden van homologieen en van evolutionair te verklaren overeenkomsten Beschrijvende botanieZie Beschrijvende plantkunde voor het hoofdartikel over dit onderwerp Een belangrijk onderdeel van de plantenmorfologie is de beschrijvende plantkunde die zich bezighoudt met terminologie ten behoeve van de botanische beschrijving van planten zoals zaadplanten varens of mossen Botanische beschrijving van vaatplanten Bij de beschrijving van de vaatplanten worden achtereenvolgens levensduur en levensvorm wortel stengel blad bloem en vrucht beschreven Niet altijd komen alle organen en onderdelen daarvan voor Er zijn ook gemodificeerde of afgeleide vormen van de standaard vormen zo heeft de bekerplant Nepenthes ook gemodificeerde bladuiteinden in de vorm van bekers Zie Levenscyclus zaadplanten en Levensduur plant voor de hoofdartikelen over dit onderwerp De levensduur van planten wordt ingedeeld op grond van het moment van bloeien en hoe vaak een plant in zijn leven bloeit eenmaal bloeiend of meermalen bloeiend en bij de laatste groep op grond van eventuele verhouting van de stengels vaste plant of overblijvend kruid of houtige plant Zie Levensvorm en Groeivorm voor de hoofdartikelen over dit onderwerp Bij de beschrijving van de levensvorm wordt vaak de indeling naar Raunkiaer gebruikt fanerofyt chamefyt hemikryptofyt geofyt helofyt hydrofyt Groeivormen wordt meer naar behoefte onderscheiden zoals naaldbomen bladverliezende loofbomen struiken dwergstruiken lianen klimplanten pollen hoge kruiden breedbladige kruiden rozetplanten grasachtige kruiden Zie Wortel plant voor het hoofdartikel over dit onderwerp Bij de beschrijving van de wortel wordt onderscheid gemaakt tussen hoofdwortel en bijwortels Er zijn ook gemodificeerde wortels zoals wortelknollen Verder is de eventuele secundaire diktegroei van belang Zie Stengel en Vertakking voor de hoofdartikelen over dit onderwerp De stengels en takken en hun vertakkingssysteem zijn verder van belang Er zijn ook gemodificeerde stengels zowel ondergronds als bovengronds De bladeren ontspruiten op de knopen In de bladoksels ontstaan uit meristemen de tak knoppen of bloemknoppen Zie Blad Bladvorm en Bebladering voor de hoofdartikelen over dit onderwerp Bij bladeren zijn de knopligging estivatie de prefoliatie ligging van bladeren de bladstand fyllotaxis en de bladvormen van groot belang De variatie in deze kenmerken is zeer groot Er zijn ook gemodificeerde bladen Bijvoorbeeld de bekerplant Nepenthes heeft gemodificeerde bladen in de vorm van bekers ascidia wat samenhangt met hun functie van val voor kleine dieren Zie Bloem plant en Bloeiwijze voor de hoofdartikelen over dit onderwerp Bloemen kunnen beschouwd worden als verkorte stengels met vruchtbare en onvruchtbare gemodificeerde bladeren Ze kunnen alleenstaand zijn of gerangschikt in bloeiwijzen De bloemsteel is indien aanwezig vaak een gemodificeerde stengel Zie Zaad plant en Vrucht plant voor de hoofdartikelen over dit onderwerp De vrucht kan zeer complex zijn maar meestal zijn de volgende onderdelen te onderscheiden zaad zaadhuid kiem of embryo met het pluimpje 1 of 2 zaadlobben de wortel en het kiemwit of endosperm Botanische beschrijving van varens Zie Varens voor het hoofdartikel over dit onderwerp Omdat het bovenstaande bouwplan niet goed past voor de varens heeft Zimmermann de teloomtheorie opgesteld om een verklaring te geven voor de vormenrijkdom Voor de sporen sporangia en gametangia archegonium en antheridium is er aanvullende terminologie Botanische beschrijving van mossen levermossen en hauwmossen Levenscyclus van de mossen Zie Mossen Levermossen en Hauwmossen voor de hoofdartikelen over dit onderwerp Mossen of Bryophyta worden hier opgevat in engere zin dus naast de levermossen en de hauwmossen De morfologische beschrijving van mossen berust in veel sterkere mate op anatomische kenmerken dan die van de zaadplanten De haploide fase van de gametofyt begint met de spore Deze groeit uit tot een meer of minder vergankelijke protonema of voorkiem Hierop groeien na enige tijd de mosknoppen die uitgroeien tot de bebladerde groeiwijze en groepering van de mosplant soms groeivorm genoemd van belang De stengels kunnen weer op verschillende manieren vertakt zijn Op de stengels en takjes staan de bladeren waaraan weer verschillende onderdelen kunnen worden onderscheiden zoals bladbasis oortjes bladnerven bladschede bladschijf bladschouder bladtop bladzoom vleugels en lamellen De gametangien archegonium antheridium kunnen gegroepeerd zijn in gametoecien tezamen met de steriel parafysen Voor de vegetatieve vermenigvuldiging dienen de broedlichamen en broedknoppen De diploide generatie is de sporofyt De bevruchting van de haploide eicel door een spermatozoide levert een diploide zygote Hieruit groeit het embryo dat zich verder ontwikkelt De kapselsteel draagt aan het uiteinde het sporangium sporogoon of spore kapsel Het peristoom levert daarvan de meeste en belangrijkste kenmerken op voor de beschrijving Zie ookSymmorfologieReferenties Lanjouw J 1968 Compendium van de Pteridophyta en de Spermatophyta Touw A amp W V Rubers 1989 De Nederlandse Bladmossen Stichting Uitgeverij Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging Beschrijvende bryologie terminologie voor levermossen mossen en hauwmossen Gametofytfase androecium antheridium archegonium blad bladnerf bladoortje calyptra eicel fylloide gametangium gametofoor gameet haploidie huikje merg protonema rizoide spermatozoide voorkiemSporofytfase columella dekseltje elatere gynoecium diploidie kapselsteel operculum parafyse peristoom seta sporangium sporekapsel spore sporofyt sporogoon zuiltje zygoteMorfologie amp anatomie acrocarp mos centrale cilinder cladocarp mos cuticula epidermis folieus levermos huidmondje levensvorm pleurocarp mos slaapmos sluitcel thalleus levermos topkapselmos Beschrijvende plantkunde terminologie voor zaadplanten Algemeen habitus Levensvorm groeivorm fytografie boom boomkruin bladverliezend chamefyt dwergstruik eenjarige plant epifyt fanerofyt fenologie geofyt grasachtige plant groeivorm groenblijvend halfstruik hapaxant heester helofyt hemikryptofyt houtige plant hydrofyt klimplant kruidachtig levensduur levensvorm liaan loofboom loofverliezend meerjarige plant monocarpisch naaldboom overblijvend kruid overblijvende plant pol rozet struik succulent teloomtheorie thallus therofyt tweejarige plant vaste plant waterplantCellen en Weefsels Anatomie amp morfologie apoplast bladgroenkorrel celwand chloroplast collenchym cortex cuticula eicel epidermis felleem fellogeen felloderm floeem gameet gametofyt haar houtvat huidmondje hypodermis intercellulair klierhaar kurk kurkcambium kurkschors merg meristeem middenlamel palissadeparenchym parenchym periderm plantaardige cel plastide schors sclereide sclerenchym spermatozoide sponsparenchym steencel stippel symplast topmeristeem trachee tracheide tylose vaatbundel vacuole vrucht xyleem zaadcel zeefvat zygoteOrganen orgaanstelsels Wortel bijwortel centrale cilinder diktegroei endodermis exodermis luchtwortel medulla merg penwortel pericambium pericykel rhizodermis rizoide secundaire diktegroei centrale cilinder topmeristeem wortel wortelhaar wortelmutsje zijwortelStengel stam bast cambium centrale cilinder cladodium cladofyl concaulescentie cortex diktegroei fyllocladium knoop lenticel metatopie stekel stele spil stengel tak topmeristeem schors stam uitloper vertakking wortelstokBlad ader blad bladgroen bladgroenkorrel bladkussen bladmoes bladnerf bladschede bladschijf chloroplast bladstand bladsteel bladvoet catafyl cladoprofyllum chlorenchym fyllodium fyllotaxis hoofdnerf kokertje ligula nerf nervatuur prefoliatie ptyxis steunblaadje tongetje tuitje vernatie zaadlob zijnerfLevenscyclus bloei voortplanting Bloem gameet spore actinomorf androecium androfoor androgynofoor anthofoor anthere anthotaxis bijkelk bloemstengel bloeiwijze bloemgestel bloem bloembodem bloembekleedsel bloemdek bloemdekblad bloemkroon bloemstengel bractee calyx carpel carpofoor caulis connectivum corolla discus epicalyx estivatie filament funiculus gametofyt gynoecium gynofoor helmbindsel helmdraad helmhokje helmhokje hoogteblad hypanthium hypsofyl inflorescentie integument kegel kelk kelkblad knopligging kroon kroonblad macrospore meeldraad meeldraaddrager microspore nucellus omwindsel ovarium ovulum periant perigoon petaal pollenbuis receptaculum schijf schutblad sepaal sporangium spore sporofyl sporophyllum sporofyt stamper stamperdrager stempel stengel stigma stijl stylopodium strobilus tepaal theca vruchtbeginsel vruchtblad zaadknopkern zygomorfZaad vrucht kieming carpel cotyl cryptocotylair embryo endosperm epigeisch fanerocotylair hypogeisch integument kieming kiemopening kiemwit micropyle micropylaire buis mierenbroodje navelstreng perisperm placenta pluimpje schijnvrucht vaatmerk vrucht vruchtbeginsel vruchtblad zaad zaadbeginsel zaadknop zaadhuid zaadlijst zaadlob zygote Biologie Biochemie amp fysiologie Bioanorganische chemie Biofysica Celfysiologie Elektrofysiologie Endocrinologie Glycobiologie Immunologie Immuunhistochemie Klinische biologie Moleculaire biologie Neurobiologie Neurofysiologie Ontwikkelingsfysiologie Plantenfysiologie Radiobiologie Spierfysiologie ToxicologieGenetica Cytogenetica Epigenetica Farmacogenetica Gedragsgenetica Genomica Optogenetica Paleogenetica Populatiegenetica Synthetische biologie ToxicogenomicaMorfologie amp anatomie Celbiologie Embryologie Histologie Morfologie Ontwikkelingsbiologie Plantenanatomie Plantenmorfologie ZootomieEcologie amp gedrag Aerobiologie Astrobiologie Epidemiologie Ecosysteem Ethologie Fenologie Hydrobiologie Histologie Levensgemeenschap Limnologie Mariene biologie populatie Montane ecologie Parasitologie Populatiebiologie Populatiedynamica Syntaxonomie Vegetatiekunde VoedselketenSystematiek amp evolutietheorie Bio informatica Chemotaxonomie Cladistiek Fylogenie Generatiewisseling Kernfasewisseling Levenscyclus Metamorfose Paleontologie Stamboom Synthetische biologie Systeembiologie Taxonomie VoortplantingBijzondere biologie Arachnologie Acarologie Bryologie Entomologie Fycologie Herpetologie Ichtyologie Lichenologie Malacologie Mammalogie Microbiologie Mycologie Ornithologie Plantkunde Pteridologie Virologie ZoologieBiogeografie Biogeologie Eilandbiogeografie Endemisme Floristiek Kolonisatie Kosmopolitische verspreiding Migratie Uitsterven VerspreidingsgebiedMens amp milieu Biologische antropologie Biologische psychologie Biomedische wetenschappen Biotechnologie Medische biologie Menselijke biologie Milieubiologie Psychobiologie